วัดพระฝางหรือชื่อเต็มคือวัดพระฝางสวางคบุรีมุณีนาถ เป็นวัดที่เก่าแก่ตาม หลักฐานย้อนไปถึงสมัยสุโขทัย มีเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ที่มีหลักฐานปรากฏ เช่น วัดพระฝางเป็นที่ตั้งของก๊กพระฝางในช่วงเสียกรุงครั้งที่ 2 นอกจากนี้ยังมี ความเกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์ท้องถิ่นอย่างชัดเจน เชื่อมโยงถึงชุมชนวัดในอดีต จากการศึกษากระเบื้องมุงหลังคาพระวิหารที่ทำ ด้วยดินเผา มีการขีดเขียนหรือ การจารึกปรากฏไว้บนแผ่นกระเบื้องที่ใช้มุงหลังคาเขียน ด้วยตัวอักษร สระไทย อย่างที่ใช้ในปัจจุบัน ขณะที่กระเบื้องดินเผายังไม่แข็งตัวหรือดินยังหมาดอยู่ แล้ว ใช้วัตถุที่แข็งจารึกลงบนแผ่นกระเบื้อง 

ความเป็นมาและความสำคัญของการศึกษาค้นคว้า

          ภาษา เป็นสิ่งที่มนุษย์ใช้อยู่ทุกวันในชีวิตประจำวัน โดยการเลือกใช้ภาษาจะขึ้นอยู่กับบริบทและสถานการณ์นั้น ๆ ภาษาทุกภาษามีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา การเปลี่ยนแปลงของภาษานั้นจะสะท้อนให้เห็นถึงร่องรอยในอดีตและความเป็นไปในปัจจุบัน มนุษย์สร้างภาษาขึ้นเพื่อใช้ติดต่อสื่อสารกันในสังคม ภาษาจึงเป็นรากฐานสำคัญในการดำรงชีวิต เพราะว่ามนุษย์ต้องใช้ภาษาในการติดต่อและแลกเปลี่ยนความคิดกันอยู่ตลอดเวลา ภาษายังเป็นเครื่องมือในการช่วยพัฒนาความคิดของมนุษย์และยังเป็นเครื่องมือในการศึกษาหาความรู้เพิ่มเติมอีกด้วย ภาษานั้นมีความสร้างสรรค์ และเป็นเอกลักษณ์ที่บอกเล่าและแสดงให้เห็นถึงความเป็นชนชาตินั้น โดยการถ่ายทอดทั้งภาษาพูดและภาษาเขียน ซึ่งภาษาพูดเป็นภาษาที่แท้จริงของมนุษย์ มนุษย์จึงใช้ภาษาพูดในการติดต่อสื่อสารกันในชีวิตประจำวัน การที่มนุษย์จะติดต่อสื่อสารกันได้อย่างเข้าใจนั้น ต้องมีความสามารถในการใช้ภาษาที่มาจากการเรียนรู้ การเรียนรู้ภาษาจึงจำเป็นต่อการใช้ชีวิตมากในทุกยุคทุกสมัย ภาษาเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมที่ทำหน้าในการขับเคลื่อนกลุ่มชนในชุมชนให้เป็นไปตามสังคมที่อยู่อาศัย ด้วยการเรียนรู้และผสมผสานกับความเปลี่ยนแปลงแบบใหม่ที่มีบทบาทเข้ามาในชีวิต ภาษาจึงมีการเปลี่ยนแปลงทุกยุคทุกสมัย ในปัจจุบันนี้บางคำนั้นก็พูดแปลกแตกต่างไปจากเดิม เพราะมนุษย์มีความคิดสร้างสรรค์ ทั้งเพิ่มเติมคำ ตัดคำให้สั้นลง แต่ส่วนใหญ่การตัดเติมคำเหล่านี้จะใช้ในภาษาพูด อาจจะใช้ในบางพื้นที่หรือบางกลุ่มคนเท่านั้น เช่น คำสแลงที่ถูกนำมาใช้สื่อสารกันในกลุ่มเพื่อเข้าใจกันแค่คนในกลุ่มนั้น ดังนั้นภาษาจึงเกิดขึ้นใหม่ได้ตลอดเวลา จากอดีตจนถึงปัจจุบันภาษาถูกเปลี่ยนแปลงไปมาก ทั้งภาษาพูดและภาษาเขียน บางคำอาจจะยังใช้อยู่ในปัจจุบัน แต่บางคำที่มีในอดีตก็ถูกลืมและไม่ถูกนำใช้อีกในปัจจุบัน รวมไปถึงภาษาถิ่นที่เกิดขึ้นมาในอดีต บางพื้นที่นั้นถูกภาษาไทยกลางกลืนกินความเป็นภาษาถิ่นจนทำให้ความเป็นอดีตนั้นหายไป วิวัฒนาการหรือความเปลี่ยนแปลงภาษาย่อมมีการเปลี่ยนแปลงไปตามธรรมชาติ ภาษาจะเสื่อมสูญไปหรือจะพัฒนา ก็ขึ้นอยู่กับการเปลี่ยนแปลงความเจริญด้านต่าง ๆ ของแต่ละยุคสมัย ปัจจัยที่ทำให้ภาษาเปลี่ยนแปลงไปนั้นมีอยู่มาก ไม่ว่าจะเป็นการใช้ชีวิตหรือเทคโนโลยีก็มีส่วนร่วมด้วย ดังนั้นการที่ภาษาไม่ว่าจะเป็นภาษาพูด ภาษาเขียน หรือภาษาถิ่น มักจะเกิดขึ้นได้อย่างง่ายดาย

         ภาษาถิ่น เป็นภาษาที่ใช้สื่อสารกันในท้องถิ่นนั้น ๆ จะมีความเข้าใจกันระหว่างผู้คนที่อาศัยอยู่ตามท้องถิ่นนั้น ซึ่งภาษาถิ่นของแต่ละพื้นที่ก็จะแตกต่างกันออกไป บ้างพื้นที่แค่คนละหมู่บ้านก็พูดภาษาถิ่นต่างกัน ภาษาถิ่น เป็นภาษาที่มีลักษณะเฉพาะ ทั้งถ้อยคำและสำเนียง แสดงถึงเอกลักษณ์ ลักษณะความเป็นอยู่ และวิถี

ชีวิตของผู้คนในท้องถิ่นของแต่ละภาคของประเทศไทย บางที่เรียกว่า ภาษาท้องถิ่น ภาษาถิ่นทุกภาษาเป็นภาษาที่สำคัญในสังคมไทย เป็นภาษาที่บันทึกเรื่องราว ประสบการณ์ และวัฒนธรรมทุกแขนงของท้องถิ่น ซึ่งภาษาถิ่นจะเป็นภาษาพูด หรือภาษาท่าทางมากกว่าภาษาเขียน โดยมักจะแบ่งตามภูมิศาสตร์หรือท้องถิ่นที่ผู้พูดอาศัยอยู่ ตัวอย่างเช่น ภาษาภาษาถิ่นลาวเวียง ในอำเภอตรอน เป็นภาษาในตระกูลไท-กะได ซึ่งเป็นตระกูลภาษาที่มีความสำคัญมากตระกูลหนึ่งในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ใช้สื่อสารครอบคลุมพื้นที่บริเวณประเทศไทย ลาว เมียนมาร์ แคว้นอัสสัมทางตะวันออกเฉียงเหนือของอินเดีย เวียดนามเหนือ และทางตะวันตกเฉียงใต้ของจีน มีการเรียกขานต่างกันไปตามชื่อเผ่าพันธุ์ หรือตามที่ชาติอื่นใช้เรียก เช่น ภาษาชาน (Shan) ในเมียนมาร์ ภาษาไทย (Thai) ในประเทศไทย และภาษาลาว (Laos) ในประเทศลาว ภาษาถิ่นลาวเวียงมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวในการพูด แม้ภาษาไทยจะเข้ามามีบทบาทมากขึ้น แต่ผู้คนในตำบลหาดสองแควก็ยังคงมีการใช้ภาษาถิ่นดั้งเดิมของตน

ด้วยเหตุนี้กองศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์ จึงสนใจที่จะศึกษาภาษาถิ่นลาวเวียง อำเภอตรอน จังหวัดอุตรดิตถ์ เพราะภาษาลาวเวียงมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่น่าฟัง ซึ่งภาษาถิ่นลาวเวียงนั้นเป็นภาษาถิ่นที่มาจากชาวลาว เวียงจันทน์ ที่อพยพเข้ามาอยู่ในตำบลหาดสองแคว ทั้งนี้ไม่ได้น่าสนใจแค่ภาษาเท่านั้น ยังมีทางด้านวัฒนธรรม และการแต่งกายที่น่าสนใจร่วมด้วย แม้เวลาจะผ่านมานานหลายปีแต่ภาษาถิ่นลาวเวียงนั้นก็ยังถูกใช้อยู่ ซึ่งเป็นสิ่งที่ควรอนุรักษ์และสานต่อไปให้คนรุ่นหลังได้รับรู้ถึงการมีอยู่ของภาษาลาวเวียง การศึกษาภาษาถิ่นนั้นได้รับรู้ถึงภาษาที่คนในหมู่บ้านใช้ ที่แตกต่างกับภาษาไทยกลางในการออกเสียง สำเนียง รวมไปถึงความหมายด้วย และในปัจจุบันนี้มีผู้สนใจศึกษาและค้นคว้าเกี่ยวกับคำภาษาถิ่นลาวเวียงไว้น้อยมาก จึงได้ทำการศึกษาภาษาถิ่นลาวเวียง ตำบลหาดสองแคว อำเภอตรอน จังหวัดอุตรดิตถ์เพื่ออนุรักษ์และคืนความรู้ให้แก่หมู่บ้านและผู้คนที่สนใจ

ความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา

         ความเป็นมาและความสำคัญของการศึกษาค้นคว้า ภาษา เป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นเพื่อเป็นเครื่องมือสื่อสารในสังคม ภาษาจึงเป็นรากฐานสำคัญยิ่งในการ ดำรงชีวิต เพราะมนุษย์ต้องใช้ภาษาเป็นเครื่องติดต่อและแลกเปลี่ยนความเห็น ซึ่งกันและกันอยู่ตลอดเวลา ทั้งยังเป็นเครื่องมือในการศึกษาหาความรู้เพิ่มเติมอีกด้วย ยิ่งไปกว่านั้นยังกล่าวได้ว่าภาษาเป็นเครื่องมือในการช่วยพัฒนาความคิดของมนุษย์ การที่มนุษย์สามารถติดต่อสื่อสารให้เข้าใจตรงกันได้ แสดงว่ามีความสามารถในการใช้ภาษา ความสามารถในการใช้ภาษาเกิดจากการเรียนรู้ การเรียนรู้ภาษาจึงเป็นสิ่งจำเป็นในทุกยุคทุกสมัย ซึ่งภาษามีการวิวัฒนาการทางตัวอักษร ภาษาพูด ภาษาเขียน โดยสามารถแบ่งภาษาออกได้หลากหลายแขนง ภาษาทุกภาษามีการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอซึ่งเป็นธรรมชาติของภาษาที่ใช้พูดกันในชีวิตประจำวันหรือเรียกว่าภาษาที่ยังไม่ตาย อาทิ ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ เป็นต้น

ส่วนภาษาที่ไม่มีใครใช้พูดกันในชีวิตประจำวันหรือเรียกว่าภาษาที่ตายแล้ว ย่อมไม่มีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้น อาทิ ภาษาบาลี ภาษาสันสกฤต เป็นต้น ภาษาถิ่นเป็นภาษาย่อยที่มีลักษณะเฉพาะกลุ่ม มีสำเนียงการพูด การแสดงออกทางภาษาที่แตกต่างกัน เพื่อใช้สื่อสารกันเพื่อให้เกิดความเข้าใจในท้องถิ่นนั้น ๆ ทั้งนี้ภาษาถิ่นยังแสดงถึงเอกลักษณ์ ลักษณะความเป็นอยู่ และวิถีชีวิตของผู้คน ในท้องถิ่นของแต่ละพื้นที่ ซึ่งอาจจะแตกต่างจากภาษาถิ่นอื่น ทั้งทางด้านเสียง คำ และการใช้คำ ภาษาถิ่นเป็นภาษาที่มีลักษณะเฉพาะถ้อยคำ และสำเนียงภาษาถิ่นจะแสดงถึงเอกลักษณ์ ลักษณะความเป็นอยู่และวิถีชีวิตของผู้คนในท้องถิ่นออกแต่ละภาคของประเทศไทย บางทีเรียกว่าภาษาถิ่น และหากพื้นที่ของผู้ใช้ภาษานั้นกว้างก็จะมีภาษาถิ่นหลากหลายและมีภาษาถิ่นย่อย ๆ ลงไปอีก เช่น ภาษาถิ่น ใต้ก็มีภาษาสงขลา ภาษานคร ภาษาสุราษฎร์ เป็นต้น ภาษาถิ่นทุกภาษาล้วนเป็นภาษาที่สำคัญในสังคมไทย ซึ่งในแต่ละพื้นที่จะมีประวัติความเป็นมาที่สำคัญ และมีหลักฐานที่เป็นลายลักษณ์อักษรเกี่ยวกับการวิวัฒนาการทางภาษาไว้มากมาย ตามตำนานที่เล่าสืบต่อกันมา ตัวอย่างเช่น เมืองทุ่งยั้ง มีชื่อเรียกอีกอย่างว่า กัมโพชนคร สันนิษฐานว่าสร้างมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย เพราะมีการปรากฏชื่อเมืองทุ่งยั้งในศิลาจารึกหลักที่ 38 วัดสระศรี สุโขทัย และเอกสารทางประวัติศาสตร์อีกหลายแห่ง หนึ่งในนั้นก็คือ พงศาวดารเหนือ ซึ่งกล่าวถึงเมืองทุ่งยั้งว่า บาธรรมราช ผู้ปกครองเมืองสวรรคโลก ได้สร้างเมืองทุ่งยั้งขึ้น เพื่อให้พระโอรสไปปกครอง และให้ชื่อว่า กัมโพชนคร สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้ทรงประทานความเห็นว่า เมืองทุ่งยั้งน่าจะเป็นเมืองหน้าด่าน ทางฝั่งตะวันตกของลำน้ำน่านในสมัยสุโขทัย เนื่องจากมี

ลักษณะทางภูมิศาสตร์เป็นที่ราบ ติดต่อกับตัวเมืองอุตรดิตถ์ที่อยู่ริมแม่น้ำน่าน และภายหลังก็สันนิษฐานว่าเมืองทุ่งยั้งน่าจะหมดความสำคัญลงเนื่องจากทางน้ำในแม่น้ำน่านแปรปรวน กัดเซาะทำลายตลิ่งจนทำให้เมืองทุ่งยั้งไม่เหมาะสมที่จะเป็นเมืองหน้าด่านอีกต่อไป ปัจจุบันยังมีร่องรอยของคูเมืองกำแพงเมืองบางส่วน ซึ่งจาก กำแพงเมืองที่เป็นหินศิลาแลงที่อยู่ใกล้กับวัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง ทั้งนี้เมืองทุ่งยั้งยังมีความเกี่ยวข้องกับเวียงเจ้าเงาะ ซึ่งสันนิษฐานกันว่าเป็นชุมชนสมัยแรกของอุตรดิตถ์ ตั้งอยู่ภายในเมืองทุ่งยั้งอีกที โดยภายในแหล่งโบราณคดีของเวียงเจ้าเงาะปรากฏทั้งบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ คันคูเมือง 3 ชั้น และโบราณวัตถุอีกมากมาย วัดที่สำคัญของเมืองทุ่งยั้งคือ วัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง ด้วยสถาปัตยกรรมดั้งเดิมของพระบรมธาตุภายในวัดทุ่งยั้ง ที่มีลักษณะเป็นทรงพุ่มข้าวบิณฑ์แบบสุโขทัย ทำให้สันนิษฐานได้ว่าเมืองทุ่งยั้งน่าจะเป็นเมืองลูกหลวงในสมัยสุโขทัย ปัจจุบันวัดพระบรมธาตุทุ่งยั้งเป็นสถานที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ ซึ่งเปิดให้นักท่องเที่ยวเข้ากราบไหว้ขอพรได้ทุกวัน พร้อมทั้งมีโบราณสถานที่สำคัญอย่างพระวิหารหลวง พระอุโบสถ หลวงพ่อประธานเฒ่า ให้ได้เที่ยวชมด้วย ทั้งนี้ในวันแรม 8 ค่ำ เดือน 6 ของทุกปี จะมีการจัดงานประเพณีถวายพระเพลิงพระบรมศพ หรือที่เรียกว่า วันอัฏฐมีบูชา อย่างยิ่งใหญ่ ถือเป็นการจัดพิธีแบบนี้แห่งเดียวในโลก

         ด้วยเหตุนี้กองศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์ จึงสนใจที่จะศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับภาษาถิ่นของตำบลทุ่งยั้ง หมู่ที่ 2 ทุ่งยั้งเหนือ อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ เนื่องจากเป็นภาษาที่มีความแตกต่างจากภาษาอื่น โดยมีลักษณะคล้ายคลึงกับ ภาษาสุโขทัยและภาษาพิษณุโลก ทั้งนี้เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาและเก็บรวบรวมภาษาถิ่นในหมู่บ้านทุ่งยั้งเหนือ