ดาบเหล็กน้ำพี้
ประวัติศาสตร์การต่อสู้ของชนชาติไทยนับแต่การสร้างบ้านแปงเมืองตั้งแต่อดีตเป็นต้นมา ประกอบด้วยปัจจัยหลากหลายอย่างนับแต่จำนวนผู้คน ผู้นำที่ฉลาดกล้าแกร่งยุทธศาสตร์ ยุทธวิธี ขวัญกำลังใจที่สำคัญคืออาวุธ ก่อนถึงยุคของปืนที่นำมาใช้ในการสงครามตั้งแต่ปืนที่บรรจุกระสุนทางปากกระบอกยิงทีละนัด จวบจนเข้าสู่ยุคปืนปัจจุบัน ดาบเป็นอาวุธคู่กายของเหล่าบรรดาทหารหาญ ไม่ว่าสังกัดกรมกองไหน นับแต่ไพร่ราบ พลธนู ทหารม้า จนถึงแม่ทัพนายกอง และพระมหากษัตริย์
เหล็กน้ำพี้เป็นเหล็กที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ เหมาะสำหรับการนำมาตีเป็นอาวุธ เพราะมีคุณสมบัติที่เหมาะสมและยังมีความเชื่อว่าเหล็กน้ำพี้มีความศักดิ์สิทธิ์ มีอาถรรพ์ ป้องกัน ปัดเป่าสิ่งที่ชั่วร้าย ป้องกันขับไล่คุณไสย์ต่าง ๆ ได้ ดาบที่ตีจากเหล็กน้ำพี้ทั้งเล่มจึงเป็นที่ต้องการและมีคุณค่ามาถึงปัจจุบัน แม้ว่าความจำเป็นในการใช้ดาบได้ลดความสำคัญลงมาก
จังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นจังหวัดที่มีแหล่งแร่เหล็กน้ำพี้หรือบ่อแร่น้ำพี้อยู่ และอดีตอุตรดิตถ์เป็นเมืองหน้าด่าน เป็นเมืองนักรบ การตีดาบมีมานับแต่โบราณกาล สืบทอดต่อเนื่องกันมาจนมาเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่น เป็นมรดกทางวัฒนธรรมอันทรงคุณค่าจึงนับว่าโชคดีที่มีทั้งเหล็กน้ำพี้และมรดกการตีดาบ
กองศิลปวัฒนธรรม สำนักงานอธิการบดี มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์เป็นหน่วยงานที่มีหน้าที่รวบรวมเรื่องราวทางวัฒนธรรม จึงได้รวบรวมข้อมูล เรื่องดาบเหล็กน้ำพี้ เริ่มตั้งแต่การหาแร่เหล็กน้ำพี้ การเตรียมแร่เหล็กสำหรับการถลุง การถลุงเหล็ก การคัดเลือกคุณภาพของเหล็กที่ถลุงแล้ว กระบวนการตีดาบแบบโบราณ จนกระทั่งได้ดาบที่ตีจากเหล็กน้ำพี้ทั้งเล่มอย่างสวยงามและมีคุณสมบัติพร้อม ไว้ให้ผู้ที่สนใจได้ศึกษาและเก็บเป็นข้อมูลอันทรงคุณค่านำไปใช้ประโยชนือื่น ๆ ได้
คณะผู้จัดทำ
กองศิลปวัฒนธรรม สำนักงานอธิการบดี
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์
ปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๕
